Համի փոփոխություններ
| Կողմնակի ազդեցություններ
Քաղցկեղ ունեցող որոշ մարդիկ ունենում են համի փոփոխություններ բուժման ընթացքում կամ դրանից հետո։ Ստորև նշված են հաճախ հանդիպող համի փոփոխությունները․
• Կերակուրի համը կարող է տարբերվել ունեցած նախկին համից։ Սա հատկապես բնորոշ է կծու, քաղցր կամ աղի կերակուրներին;
• Որոշ կերակուրներ կարող են անհամ թվալ;
• Բոլոր կերակուրները կարող են նույն համն ունենալ;
• Կարող եք ունենալ մետաղական կամ քիմիական տհաճ համ բերանում, հատկապես միս կամ այլ պրոտեիններով հարուստ սննդամթերք ուտելիս։
Համի փոփոխությունները կարող են հանգեցնել ախորժակի կորստի և քաշի անկման։ Տեղյակ պահեք Ձեր բժշկին, եթե ունենում եք համի այնպիսի փոփոխություններ, որոնք խանգարում են Ձեզ ուտել։
Համի փոփոխությունների պատճառները
Ստորև ներկայացված են համի փոփոխություններ առաջացնող քաղցկեղի և դրա բուժման ամենահաճախ հանդիպող պատճառները․
• Քիմիաթերապիա․ Համի փոփոխությունները քիմիաթերապիայի հաճախ հանդիպող կողմնակի ազդեցություններ են հանդիսանում։ Քիմիաթերապիա ստացող մարդկանց մոտավորապես կեսն ունենում է համի փոփոխություններ։ Սակայն, այս փոփոխությունները վերանում են բուժումն ավարտելուց 3-4 շաբաթ հետո։
Հետևյալ քիմիապրեպարատները հաճախ են առաջացնում համի զգացողության փոփոխություններ․
- Cisplatin
- Cyclophosphamide
- Doxorubicin
- Fluorouracil (5-FU)
- Paclitaxel
- Vincristine
• Այլ դեղորայք․ Որոշ այլ դեղեր նույնպես կարող են առաջացնել համի զգացողության փոփոխություններ․
- Որոշ օփիոիդներ, որոնք կիրառվում են ցավերի դեպքում, օրինակ՝ մորֆինը;
- Հակաբիոտիկներ, որոնք կիրառվում են վարակները բուժելու համար։
• Ճառագայթային թերապիա․ Գլխի և պարանոցի շրջանում կատարվող ճառագայթային բուժումը կարող է վնասել համի զգայարանները և թքագեղձերը՝ հանգեցնելով համի փոփոխությունների։ Այն կարող է նաև փոփոխել հոտառությունը։ Հոտառության փոփոխությունները նույնպես կարող են ազդեցություն ունենալ սննդի համը զգալու վրա։
Ճառագայթման հետևանքով առաջացած համի փոփոխությունները, սովորաբար, բուժումն ավարտելուց հետո 3 շաբաթից մինչև 2 ամիս անց վերականգնվում են։ Թքագեղձերի վնասման դեպքում համի զգացողությունը ամբողջությամբ չի վերականգնվում։
• Այլ պատճառներ․
- Ըմպանի, քթի, բերանի խոռոչի վիրահատություններ;
- Կենսաբանական բուժումներ, ինչպիսին են ինտերլեյկին-2-ով (Proleukin) բուժումը;
- Բերանի չորությունը;
- Համի զգացողության մեջ ներառված նյարդերի վնասումը;
- Բերանի խոռոչի վարակները;
- Ատամների կամ լնդերի խնդիրները;
- Սրտխառնոցը և փսխումը։
Համի զգացողության խնդիրների վերահսկումը
Սովորաբար, չկան հատուկ բուժումներ համի խանգարումների դեպքում։ Սակայն, համի փոփոխությունների հիմքում ընկած պատճառի բուժումը կարող է օգնել։ Օրինակ, բերանի խոռոչի վարակների, լնդերի և ատամների հիվանդությունների բուժումը կարող է բարելավել համի զգացողությունը։
Համի փոփոխությունները կարող են դժվարեցնել առողջարար սննդամթերքի կիրառումն ու քաշի պահպանումը։ Այս դեպքում անհրաժեշտ է սննդաբանի խորհրդատվություն։
Ստորև նշված են որոշ խորհուրդներ, որոնք կարող են օգնել հաղթահարել համի փոփոխությունները․
• Ընտրեք լավ հոտ և համ ունեցող մթերքներ, անգամ եթե դրանք Ձեզ անծանոթ են;
• Ազատվեք սնունդ պատրաստելու հոտերից խոհանոցային հատուկ պարագաների, սնունդը դրսում խորովելու կամ պատրաստի սնունդ գնելու միջոցով։ Սառը կամ սենյակային ջերմաստիճանի սնունդը պակաս հոտավետ է։
• Կիրառեք սառը սննդամթերք, որոնք ավելի լավ համ են ունենում քան տաք վիճակում։ Սակայն, խուսափեք սառը մթերքներից, եթե ստանում եք Oxaliplatin քիմիապրեպարատը։
• Կիրառեք պլաստիկ կամ ապակե խոհանոցային սպասք մետաղական համը նվազեցնելու համար։
• Փորձեք շաքար չպարունակող մաստակներ կամ կոնֆետներ անանուխի, լիմոնի կամ նարնջի համով։ Դրանք կարող են նվազեցնել բերանում մետաղական համի զգացողությունը։
• Եթե համի փոփոխության պատճառով չեք կարողանում ուտել կարմիր միս, ապա փորձեք գտնել սպիտակուցի այլ աղբյուրներ (թռչնամիս, ձկնեղեն, գետնանուշ, լոբազգիներ, կաթնամթերք):
• Միսը մարինացրեք մրգահյութերով, քաղցր գինիներով կամ այլ սոուսներով։
• Լավ համեմեք կերակուրը խոտաբույսերով, շաքարով, լիմոնով, սոուսներով կամ այլ համեմունքներով։
• Քիմիաթերապիա ստանալուց 1-2 ժամ առաջ և մինչև 3 ժամ հետո խուսափեք ուտելուց։
• Ողողեք բերանի խոռոչը աղի և սոդայի լուծույթով ճաշելուց առաջ։ Խառնեք կես թեյի գդալ կերակրի աղը նույնքան սոդայի հետ մեկ բաժակ տաք ջրում։ Այն կանցկացնի բերանի տհաճ համը։
• Մաքուր պահեք բերանի խոռոչը և ատամնաշարը։
• Որոշ մարդկանց համի փոփոխությունների դեպքում օգնում են ցինկի սուլֆատի հավելումները։ Սակայն, անպայման խոսեք Ձեր բժշկի հետ որևէ հավելում կիրառելուց առաջ, հատկապես, ակտիվ բուժման շրջանում։