Քաղցկեղի և քաղցկեղի բուժումը կարող է առաջացնել կողմնակի բարդություններ, որոնք պահանջում են բժշկական ուշադրություն: Դժվար է իմանալ, թե երբ պետք է բժիշկ կանչել: Հարցրեք ձեր առողջապահական թիմին, թե որ նշաններն ու ախտանիշները պետք է սպասել, և որոնք անհապաղ բժշկական օգնության կարիք ունեն:

Որոշ լուրջ կողմնակի ազդեցություններ, որոնք բժշկական ուշադրության կարիք ունեն, ներառում են հետևյալները.

Յուրաքանչյուրը մանրամասն նկարագրված է այս հոդվածում.

1.Վարակ

2.Խորանիստ երակների թրոմբոզ և թոքային էմբոլիա, որը պոտենցիալ կյանքին սպառնացող է

3.Թոքային էմբոլիա (ԹԷ), որը թոքերի մեջ արյան թրոմբ է

4.Ուռուցքի քայքայման համախտանիշ , որը կյանքին սպառնացող կենսական օրգանների վնասվածք է

Որո՞նք են վարակի նշանները:

Քաղցկեղը և դրա բուժումը թուլացնում են օրգանիզմի իմունային համակարգը: Սա մեծացնում է ձեր վարակի զարգացման հավանականությունը: Վարակումը տեղի է ունենում, երբ բակտերիաները, վիրուսները կամ սնկերը (օրինակ՝ խմորիչը) ներխուժում են օրգանիզմ։

Անհապաղ բժշկական օգնության կարիք ունեցող վարակների ընդհանուր տեսակները ներառում են.

1. Թոքաբորբ
2. Միզուղիների վարակ, որը կարող է սկսվել միզապարկից կամ երիկամներից
3. Բերանի, կոկորդի, կերակրափողի, ստամոքսի, աղիների կամ անուսի վարակները
4. Արյան ինֆեկցիաներ, որոնք առավել տարածված են արյան սպիտակ բջիջների ցածր քանակով կամ  կաթետեր ունեցող մարդկանց մոտ
5. COVID-19 վարակի նշաններ

Քաղցկեղի բուժման ընթացքում վարակը կարող է կյանքին վտանգ ներկայացնել: Ձեր առողջապահական թիմը կօգնի որոշել, թե արդյոք վարակը լուրջ է և ինչպես լավագույնս կառավարել ախտանիշները:
 

Ի՞նչ ախտանիշներ են պահանջում անհապաղ խնամք:

Անմիջապես զանգահարեք ձեր առողջապահական թիմին, եթե ունեք ստորև թվարկված նշաններից 1 կամ ավելի: Այս ախտանիշները կարող են նշանակել, որ դուք ունեք վարակ, որը անհապաղ բուժման կարիք ունի: Եթե ձեր բժիշկը չի կարող անմիջապես վերանայել ձեր ախտանիշները, դուք կարող եք շտապ օգնությանն դիմել:

1. Ջերմություն, որը 38°C կամ ավելի բարձր է
2. Ցնցումային սարսուռ
3. Կրծքավանդակի ցավ կամ շնչառության պակաս
4. Շփոթություն
5. Ուժեղ գլխացավ՝ կոշտ պարանոցով
6. Արյունոտ մեզ

Վարակման ո՞ր ախտանիշներն են պահանջում շտապ օգնություն:

Այս ախտանիշները կարող են կառավարվել՝ այցելելով ձեր բժշկին

1. Հազ
2. Այտուց կամ կարմրություն ցանկացած վայրում
3. Խոցեր կամ սպիտակ փառ ձեր բերանում կամ լեզվի վրա
4. Ատամի կամ լնդերի ցավ
5. կոկորդի ցավ
6. Ականջի ցավ
7. Գլխացավ
8. Կոշտ կամ ցավոտ պարանոց
9. Որովայնային ցավ
10. Մաշկի խոցեր կամ ցան
11. Փորլուծություն
12. Անուսի շրջանում խոցեր
13. Պղտոր մեզ
14. Ցավ կամ այրվածք միզելու ժամանակ
15. Հեշտոցային քոր քամ արտադրություն

Ցանկացած փոփոխություն կամ ինչ-որ բան, որը ձեզ համար նորմալ չի թվում, ներառյալ վատ ինքնազգացողության ընդհանուր զգացումը

Խորանիստ երակների թրոմբոզ և թոքային էմբոլիա

Թրոմբոզը արյան թրոմբ է արյան անոթի ներսում:Խորանիստ երակների թրոմբը տեղի է ունենում, երբ արյան թրոմբը ձևավորվում է մարմնի խորը երակի ներսում, սովորաբար ոտքի մեջ:Խորանիստ երակների թրոմբոզն կարող է բուժվել հակակոագուլանտներ կոչվող դեղամիջոցներով: Արյան թրոմբը կարող է բնական ճանապարհով անհետանալ, սակայն այն պահանջում է հակակոագուլյանտ բուժում, քանի որ այն կարող է կյանքին վտանգ սպառնալ, եթե թրոմբը տեղափոխվի թոքեր և առաջացնի թոքային էմբոլիա (ԹԷ): ԹԷ-ն թոքերի 1 կամ ավելի հիմնական զարկերակների խցանումն է:

Թրոմբի նշաններն ու ախտանիշները կարող են առաջանալ հենց թրոմբից կամ թոքային էմբոլիայից: Որոշ մարդիկ տեղյակ չեն խորը երակային թրոմբի մասին, մինչև չզարգանան նշաններ և ախտանիշներ, որ թրոմբը տեղափոխվել է թոքեր:

Անմիջապես դիմեք ձեր բժշկին, եթե ունեք որևէ նման նշաններ կամ ախտանիշներ:

1. Ոտքի կամ ձեռքի երակի երկայնքով այտուցվածություն
2. Ցավ կամ քնքշություն ոտքում, որը կարող եք զգալ միայն կանգնելիս կամ քայլելիս
3. Ցավ կամ քնքշություն ձեռքում, որը սահմանափակում է շարժումը
4. Ջերմության բարձրացում ոտքի կամ ձեռքի հատվածում, որն այտուցված է կամ ցավոտ
5. Կարմիր կամ գունաթափված մաշկ ոտքի կամ ձեռքերի վրա
6. ԹԷ-ի նշաններն ու ախտանիշները կարող են ներառել դրանցից 1-ը կամ ավելին.
7. Անբացատրելի շնչառություն
8. Ցավ կրծքավանդակի, կողքերի կամ մեջքի հատվածում խորը շնչառությամբ
9. Հազալով արյուն
10. Արագ շնչառության արագություն
11. Արագ սրտի բաբախյուն.  

Կան որոշակի գործոններ, որոնք կարող են մեծացնել խորանիստ երակների թրոմբոզ կամ թոքային էմբոլիայի զարգացման ռիսկը.

• Վիրաբուժություն
• Քիմիաթերապիա
• Հորմոնալ թերապիա
• Երկար ժամանակ շարժ
• Կվել չկարողանալը
• Ադենոկարցինոմայի, ենթաստամոքսային գեղձի քաղցկեղի, լիմֆոմայի կամ միելոմայի ախտորոշում
• Արյան մակարդման խանգարումների անձնական կամ ընտանեկան պատմություն
• Սրտի հիվանդությունը կամ թոքերի հիվանդությունը
• Ավելի մեծ տարիք
• Ծխելը
• Երակի մեջ երկարատև կաթետեր ունենալը

Արյան թրոմբի կանխարգելման համար.

• Վիրահատությունից կամ հիվանդությունից հետո վեր կացեք անկողնուց և հնարավորինս շուտ շարժվեք:
• Վեր կացեք ձեր նստատեղից և պարբերաբար աշխատացրեք ձեր մկանները, երբ երկար ժամանակ նստած եք:

Եթե նախկինում ունեցել եք Խորանիստ երակների թրոմբոզ, հարցրեք ձեր բժշկին կոմպրեսիոն գուլպա կրելու մասին: Դրանք կրում են ճանապարհորդելիս և/կամ արյունը նոսրացնող դեղամիջոցներ ընդունելիս՝ ճանապարհորդությունից առաջ:

Հարցրեք ձեր բժշկին նաև արյան մակարդման կամ DVT-ի առաջացման ռիսկի և այն մասին, թե ինչ կարող եք անել դրանք կանխելու համար: Իմացեք ավելին արյունահոսության և մակարդման խնդիրների մասին:

Ուռուցքի քայքայման համախտանիշ (ՈւՔՀ)

Այս  համախտանիշը կյանքին վտանգ սպառնացող բժշկական իրավիճակ է: Այն սովորաբար առաջանում է արագ զարգացող քաղցկեղի քիմիաթերապիայից հետո, ինչպիսիք են լեյկեմիայի կամ լիմֆոմայի որոշ տեսակներ: Ուռուցքի քայքայման համախտանիշն ավելի քիչ հավանական է , որ կզարգանա պինդ ուռուցքներով մարդկանց մոտ, բացառությամբ թոքերի մանր բջջային քաղցկեղի: Խոսեք ձեր առողջապահական թիմի հետ ռիսկի մասին:

Քաղցկեղի բուժման պատճառով քաղցկեղի բջիջների արագ մահը կարող է առաջացնել ՈւՔՀ: Երբ ուռուցքային բջիջները մահանում են, նրանք բաժանվում են և իրենց պարունակությունը թափվում արյան մեջ։ Ուռուցքային բջիջների պարունակությունը ներառում է կալիում, ֆոսֆատ և ուռուցքային ԴՆԹ: Այս հանկարծակի արտազատումը արյան մեջ որոշակի էլեկտրոլիտների և այլ քիմիական նյութերի փոփոխություն է առաջացնում: Քիմիական նյութերի այս կոնցենտրացիան կարող է վնասել օրգաններին, ներառյալ երիկամները, սիրտը, լյարդը և նյարդային համակարգը: Արդյունքը կարող է լինել մկանների վերահսկողության կորուստ, նոպաներ, երիկամների կամ սրտի անբավարարություն կամ նույնիսկ մահ:Ուռուցքի քայքայման համախտանիշը սովորաբար կապված է քիմիաթերապիայի հետ, սակայն քաղցկեղի բուժման այլ տեսակներ կարող են նաև հանգեցնել սրան: Հազվադեպ, այս համախտանիշը կարող է առաջանալ մինչև քաղցկեղի ցանկացած բուժում սկսելը կամ ուռուցքի բիոպսիայից հետո: ՈւՔՀ-ի ամենաբարձր ռիսկ ունեցող մարդիկ պետք է մնան հիվանդանոցում՝ քաղցկեղի բուժման համար, որ բժիշկները կարողանան վերահսկել դրանք և տրամադրել ներերակային հեղուկներ և դեղամիջոցներ, որոնք նվազեցնում են միզաթթունը, օրինակ՝ ռասբուրիկազը (Elitek), որպեսզի օգնեն կանխել ՈւՔՀ-ն: Այս համախտանիշը կարող է հայտնաբերվել արյան թեստերի և այլ լաբորատոր թեստերի և հատուկ ֆիզիկական նշանների և ախտանիշների միջոցով (տես ստորև):

Քաղցկեղի տեսակները, որոնք առավել հաճախ կապված են ՈւՔՀ-ի հետ, ներառում են.

1. Բերկիտի լիմֆոմա
2. Խոշոր բջջային լիմֆոմա (ոչ Հոջկինի լիմֆոմայի տեսակները)
3. Սուր լիմֆոցիտային լեյկոզ
4. Սուր միելոիդ լեյկոզ
5. Քրոնիկ լիմֆոցիտային լեյկոզ
6. Մանր բջջային թոքի քաղցկեղ

Հետևյալ գործոնները կարող են նաև մեծացնել մարդու մոտ ՈւՔՀ-ի ռիսկը քաղցկեղի բուժման ընթացքում.

• Արյան սպիտակ բջիջների բարձր մակարդակ
• Արյան մեջ միզաթթվի բարձր մակարդակ
• Երիկամների հետ կապված խնդիրներ
• Ջրազրկում
• Ուռուցքի մեծ չափեր

ՈւՔՀ-ի նշաններն ու ախտանիշները ներառում են.

*Սրտխառնոց և փսխում

*Փորլուծություն

*Ուռուցք

*շնչահեղձություն

*Անկանոն սրտի բաբախյուն

*Ցածր արյան ճնշում

*Պղտոր կամ արյունոտ մեզ

*Սակավամիզություն

*Մեջքի ցավ

*Թուլություն

*Նոպաներ

*Մկանային սպազմ

*Ցավ հոդերում

*Հանկարծակի մահ  

Հաստատված է Cancer.Net-ի խմբագրական խորհրդի կողմից