Բերանի խոռոչի խնամքը հակաուռուցքային բուժումից առաջ, բուժման ընթացքում և բուժումից հետո
25/05/2019 14:36

Բերանի խոռոչի խնամքը հակաուռուցքային բուժումից առաջ, բուժման ընթացքում և բուժումից հետո

Հակաուռուցքային բուժում ստացող  պացիենտների բերանի խոռոչը կարող է տարբեր փոփոխությունների ենթարկվել։ Այս ինֆորմացիան կօգնի կանխարգելել հակաուռուցքային բուժման հնարավոր կողմնակի էֆեկտները կամ նվազագույնի հասցնել բերանի խոռոչի փոփոխությունները։

Սննդի ընտրություն

Բալանսավորված սնունդը չափազանց կարևոր է ինֆեկցիայի դեմ պայքարելու համար։ Այն նույնպես նպաստում է լորձաթաղանթի ամբողջականությունը պահպանելուն և կանխարգելում է առկա լնդաբորբի սրացումը։ Սակայն, որոշ սննդատեսակներ կարող են վնասել լորձաթաղանթը, հետևաբար շատ կոշտ և դժվար մանրեցվող սնունդից պետք է ժամանակավորապես հրաժարվել։ Շատ աղի, թթու և կծու սննունդը նույնպես կարող է վնասել լորձաթաղանթը։

Ատամների մաքրում

Կախված բերանի խոռոչի վիճակից ատամները պետք է խոզանակել փափուկ խոզանակով օրը 2-4 անգամ, նախընտրելի է սնունդ ընդունելուց հետո և քնելուց առաջ։ Անհրաժեշտ է համոզված լինել, որ ատամի բոլոր մակերեսները, անգամ դժվար հասանելի հատվածները մանրամասնորեն մաքրված են։ Եթե այդ պրոցեսը ցավոտ է, խոզանակը կարելի է ժամանակավորապես փոխարինել հատուկ սպունգով՝ հաշվի առնելով, որ այն ամբողջովին չի կարող փոխարինել խոզանակին։

Խոզանակն անհրաժեշտ է փոխել 1-2 ամիսը մեկ անգամ (կամ ավելի հաճախ)։

Էմալը պաշտպանելու նպատակով խորհուրդ է տրվում օգտագործել ոչ աբրազիվ ֆտոր պարունակող ատամնամածուկ (1000-1500 ppm):  

Միջատամնային տարածությունները անհրաժեշտ է մաքրել ատամնաթելի օգնությամբ, սակայն այդ գործողությունը  խորհուրդ չի տրվում այն պացիենտներին, որոնց լորձաթաղանթը համեմատաբար ավելի խոցելի է (տրոմբոցիտոպենիայի դեպքում)։

Պրոթեզներ

Մասնակի և ամբողջական պրոթեզներ կրող պացիենտները պիտի համոզված լինեն, որ պրոթեզները հարմարավետ են և չեն վնասում լորձաթաղանթը։ Պրոթեզները պետք է լվանալ յուրաքանչյուր սննդի ընդունումից հետո և խոզանակել առնվազն օրը 2 անգամ։ Քիմիաթերապիայի ընթացքում պրոթեզները պետք է կրել հնարավորինս քիչ և կարճատև։

Ողողման հեղուկներ

Բերանի խոռոչի ողողման հեղուկները կարող են օգտագործվել տարբեր նպատակներով, օրինակ՝ հիգիենայի, ինֆեկցիայի կանխարգելման, բերանի խոռոչի խոնավեցման կամ ցավի նվազեցման նպատակով։ Նվազագույնը անհրաժեշտ է ողողել բերանի խոռոչը գոլ ջրով, կամ 0.9% NaCl-ի կամ Na2CO3 լուծույթով օրը 3-4 անգամ խոնավեցնելու նպատակով։

Խորհուրդ չի տրվում օգտագործել ալկոհոլ պարունակող ողողման հեղուկներ։

Շրթունքների և բերանի խոռոչի չորություն

Շրթունքները խոնավեցնելու նպատակով խորհուրդ է տրվում շրթունքների քսուկի կամ վազելինի օգտագործումը։

Բերանի խոռոչի չորությունը կանխելու համար անհրաժեշտ է պարբերաբար ողողել վերը նշված հեղուկներով, կամ օգտագործել բերանի խոռոչի սփռեյ (նույն հեղուկներով)։

Կարելի է օգտագործել թքի փոխարինողներ (վաճառվում են դեղատներում)։

Շաքար չպարունակող մաստակի օգտագործումը նույնպես կարող է օգտակար լինել։

Նախքան քիմիաթերապիան

• Անհրաժեշտ է այցելել ստոմատոլոգի՝ ինֆեկցիայի հնարավոր օջախները հայտնաբերելու և բուժելու նպատակով

• Ատամներ հեռացումն անհրաժեշտ է կազմակերպել քիմիաթերապիան սկսելուց առնվազն մեկ շաբաթ առաջ

• Ցանկալի է բուժել բոլոր կարիեսները և դրա բարդությունները

• Ցանկալի է հեռացնել ատամնաքարերը և ատամնափառը, կատարել էմալի հղկում

• Անհրաժեշտության դեպքում էմալը հագեցնել ֆտորով

Քիմիաթերապիայի ընթացքում 

• Օգտագործել փափուկ խոզանակ

• Չօգտագործել ատամնաթել, եթե լինդը արնահոսում է

• Պրոթեզները կրել միայն սնունդ ընդունելիս

• Ողողել բերանի խոռոչը գոլ ջրով, թույլ աղային (0.9% NaCl) լուծույթով կամ կերակրի սոդայի (Na2Co3) թույլ լուծույթով (1 բաժակ գոլ ջրի մեջ լուծել 1 թափակ թեյի գդալ աղ կամ սոդա)

• Խուսափել ալկոհոլ պարունակող հեղուկներով ողողելուց

• Ցավի պարագայում ուտելուց առաջ վնասված հատվածին քսել ցավազրկող գել (Viscous Xylocaine)՝ ցավային դիսկոմֆորտը կանխելու համար

• Կարելի է օգտագործել ցավազրկող դեղահաբեր ուտելուց 30 րոպե առաջ, օրինակ՝ Tylenol։ Կարևոր է խուսափել ասպիրին պարունակող կամ ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղորայքից (Advil, Motrin), որոնք կարող են ազդեցություն ունենալ արյան մակարդելիության վրա: Ցանկալի է հաշվի առնել, որ ցանկացած դեղորայք ընդունելուց առաջ անհրաժեշտ է խորհրդակցել բուժող բժշկի հետ

• Չծխել և չօգտագործել ալկոհոլային խմիչքներ 

• Խուսափել կոշտ, դժվար մանրեցվող և շատ համեմված սննդից

• Օրական խմել առնվազն 2լ հեղուկ

• Սահմանափակել կոֆեին պարունակող ըմպելիքների օգտագործումը, քանի որ դրանք կարող են նպաստել բերանի խոռոչի չորությանը

• Օգտագործել թքի արհեստական փոխարինողներ կամ շաքար չպարունակող մաստակներ բերանի խոռոչի չորության կանխարգելման նպատակով

Քիմիաթերապիայից հետո

Բերանի խոռոչի խնամքն անհրաժեշտ է նույնությամբ շարունակել հակաուռուցքային բուժումն ավարտելուց հետո։ Անհրաժեշտ է հաշվի առնել, որ որոշ ժամանակ թքարտադրությունը կարող է լինել անբավարար, ինչը կարող է նպաստել բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի ախտահարմանը։

Անհրաժեշտ է․

• Այցելել ստոմատոլոգի առնվազն տարին 2-3 անգամ պրոֆեսիոնալ մաքրում կատարելու նպատակով

• Օգտագործել ֆտոր պարունակող ատամնամածուկ

• Ընդունել բալանսավորված սնունդ

• Բերանի խոռոչի չորության պարագայում հետևել վերը նշված խորհուրդներին (ողողում, մաստակ, արհեստական թուք)

Անհրաժեշտ է տեղեկացնել բժշկին, եթե՝

• Եթե բերանի խոռոչի ցավը խանգարում է սնունդ ընդունելու կամ հեղուկ խմելու պրոցեսին

• Եթե ունեք արնահոսություն բերանի խոռոչից

• Եթե կլման ակտը դժվարացած է

• Եթե մարմնի ջերմաստիճանը նորմայից բարձր է

 

Նյութը պատրաստվել է Մարինե Մկրտչյանի կողմից՝ օգտվելով հետևյալ աղբյուրներից՝

1. Watkins E, Hospital GE, Pedley K. Guidelines for the Oral Care of Adults Receiving Chemotherapy Treatment Version 2. 2014;(May 2011):1-23.
2. Quinn B et al. First Edition European Oral Care in Cancer Group Oral Care Guidance and Support. 2017:1-17. https://www.cancernurse.eu/documents/EOCCGuidelinesv7.pdf.
3. Dana Farber Cancer Institute. Mouth care for cancer patients. 2018:1-8. http://www.dana-farber.org/health-library/articles/mouth-care-for-cancer-patients/.

Էլ․ հասցե: [email protected]

Նորություններ
Covid-19-ը բացահայտում է այն, ինչ քաղցկեղով հիվանդները վաղուց գիտեին. Աշխարհն ավելի լավ և անաչառ առողջապահական համակարգի կարիք ունի
Արյան դոնորության խնդիրները համաճարակի ժամանակ
Խորհուրդներ կորոնավիրուսային (COVID-19) համաճարակի ժամանակ
Աջակցման խմբեր քաղցկեղ ունեցող անձանց համար
Մանկական քաղցկեղը Հայաստանում
Բժիշկներ
Արտակ Պողոսյան
Լիլիթ Արմենի Հարությունյան
Էդգար Ավետիսի Նիկողոսյան